آيات قرآن به بيان خودِ قرآن، به دو دسته تقسيم مي شوند: بخشي «محكم» و بخشي «متشابه» مي باشند.
آل عمران، آيه 7: « هُوَ الَّذي أنزَلَ عَلَيكَ الكِتابَ مِنهُ آياتٌ مُحكماتٌ هُنَّ اُمُ الكِتابِ وَ اُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأمَّا الَّذينَ في قُلُوبِهِم زَيغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنهُ ابتِغاءَ الفِتنَةِ وَ ابتِغاءَ تَأويلِهِ وَ ما يَعلَمُ تَأويلَهُ إلّا اللهُ وَ الرّاسِخُونَ فِي العِلمِ وَ يَقُولُونَ آمنّا بِهِ كُلُّ مِن عِندِ رَبِّنا وَ ما يَذَّكَّرُ إلّا اُولُوالألبابِ »
اوست كسي كه اين كتاب (قرآن) را بر تو فرو فرستاد، بخشي از آن كتاب، آيات محكم است كه آنها اصل و اساس (ساير آيات) كتاب است و پاره اي ديگر آيات متشابه است؛ پس كساني كه در دلهايشان انحراف وجود دارد، براي فتنه جويي و طلب تأويل آن، از آيات متشابه پيروي مي كنند. با آن كه تأويلش را كسي جز خدا و راسخان در علم نمي داند. (آنان كه) مي گويند: ما بدان ايمان آورديم، همه (چه محكم و چه متشابه) از جانب پروردگار است، و جز خردمندان كسي متذكّر نمي شود.
« آيات محكم » آياتي است كه مراد خداوند از آنها آشكار مي باشد، به طوري كه فرد آشناي با زبان عرب به سهولت مي تواند ازآن ها بهره مند گردد.
«آيات متشابه» آياتي است كه مراد خداوند از آنها به سهولت درك نشود؛ زيرا با دو معنا يا بيشتر قابل تطبيق است.
حضرت امام محمد باقر عليه السلام مي فرمايند:
همانا گروهي از مردم پيرامون اين قرآن، بدون علم سخن گفتند و اين همان است كه خداوند تبارك و تعالي مي فرمايد: «او كسي است كه كتاب قرآن را بر تو نازل كرد؛ بخشي از آن كتاب، آيات محكم است…» … (كافي؛ ج 2، ص24)
ساده انديشي است اگر كسي گمان كند كه با دانستن لغات عربي و مقداري صرف و نحو و ادبيّات عرب و … به تمام معاني صحيح و دلالتهاي آيات محكم و متشابهِ كتابي كه براي تمامي زمانها و مكانها نازل گرديده، دست يابد و بر تشخيص عام و خاص، ناسخ و منسوخ و … قادر و توانمند گردد.
قرآن به روشني بيان مي دارد كه حكمت و حقايق و معارف آن بايد توسط حاملان وحي به ديگران تبيين و تعليم داده شوند، تا از كژيها و گمراهيها وارسته، و به حقيقت رهنمون شوند و با صراحت، اين حقيقت را يادآور مي شود كه بدون راهنمايي معلّم و بدون آموزشِ آموزگار الهي، نمي توان به حقايق اين اقيانوس بيكرانِ علم ودانش دست يافت.
منبع: كتاب شفاعت، جلد1، نوشته محّمد باقر علم الهدي
قرآن مجيد كتاب الهي و سخن خداوند مي باشد و چنان كه هيچ چيز شبيه و مانند پروردگار نيست هيچ گفتاري مانند گفتار خداوند نيست و همان طور كه خداوند را با مقياسهاي موجود براي شناخت مخلوق نمي توان شناخت، گفتار خداوند را نيز با مقياسهاي موجود براي فهم كلام انسان نمي توان فهميد.
قرآن مجيد با آيات محدود در بردارندۀ همۀ حقايق است و با صراحت اعلام مي دارد كه هيچ تر و خشكي نيست مگر در قرآن آمده است:
سورۀ انعام، آيه 59: «وَ عِندَهُ مَفاتِحُ الغَيبِ لا يَعلَمُها إلّا هُوَ وَ يَعلَمُ ما فِي البَرِّ وَ البَحرِ وَ ما تَسقُطُ مِن وَرَقَةٍ إلّا يَعلَمُها وَ لا حَبَّةٍ في ظُلُماتِ الأرضِ وَ لا رَطبٍ وَ لا يابِسٍ إلّا في كِتابٍ مُبينٍ»
كليدهاي خزائن غيب تنها نزد اوست؛ كسي جز او بر آنها آگاه نيست و نيز آنچه در خشكي و درياست همه را مي داند و هيچ برگي (از درختي) نمي افتد مگر اينكه او از آن آگاه است و نه هيچ دانه اي در مخفيگاه و تاريكي هاي زمين و هيچ تر و خشكي وجود ندارد جز اينكه در كتابي مبين و آشكار (قرآن مجيد) ثبت شده است.
با توجه به مطالب عميقي كه قرآن در بردارد آيا همه كس مي تواند به تنهايي به مفاهيم اصلي آن دست يابد؟ آيا در تمام آيات قرآن مجيد منظور خداوند به صراحت بيان شده است؟
منبع: كتاب شفاعت، جلد1، نوشته محّمد باقر علم الهدي